Πέρασαν τέσσερα χρόνια. Ό συμμοριτοπόλεμος τώρα μαίνεται στην ελληνική ύπαιθρο. Οί κάτοικοι της Ευρυτανίας καί ορεινής Ναυπακτίας εγκαταλείπουν τα χωριά τους καί προσφευγουν νια ασφάλεια σε άλλα μέρη της Ελλάδος.
Μαζί τους προσφεύγει καί ή θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Ακολουθεί κι αυτή την τύχη των παιδιών της καί μεταφέρεται από τους μοναχούς του Προύσου στη ακρόπολη της Ναυπάκτου. Το μοναστήρι παραμένει τελείως έρημο.
Ύστερα από καιρό αρχίζουν οί επιχειρήσεις του στρατού. Ή ενάτη μεραρχία αναλαμβάνει εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην Ευρυτανία. Μερικά τμήματα περνούν από τον Προυσό. Ορισμένοι αξιωματικοί καί στρατιώτες πλησιάζουν στη σκοτεινή εκκλησούλα της σπηλιάς καί μπαίνουν για να προσκυνήσουν.
Εκεί μέσα αντικρίζουν ένα παράδοξο θέαμα: Μπροστά το τέμπλο, στ' αριστερά της ωραίας πύλης, να αναμμένο καντήλι καί μια καλόγρια γονατιστή.
Οί στρατιώτες απορούν. Πώς ζει αυτή ή μοναχή εδώ,τι στιγμή πού ή Ευρυτανία είναι τελείως έρημη από κατοίκους; Πώς συντηρείται, τί τρώει, που βρίσκει λάδι για το καντήλι; Την ερωτούν λοιπόν, κι εκείνη σεμνά καί πονεμένα τους απαντά:
- Παιδιά μου, ζω εδώ μοναχή μου δυόμισι τώρα χρόνια. Για τη δική μου ζωή δεν χρειάζονται φαγητό καί ψωμί. Μου αρκεί ότι έχω το καντήλι μου αναμμένο.
Οί στρατιώτες, κουρασμένοι από τίς επιχειρήσεις καί βιαστικοί να φύγουν, δεν έδωσαν προσοχή στα λόγια της. Την επομένη όμως, όταν τα έφεραν πάλι στη μνήμη τους, κατάλαβαν πώς επρόκειτο νια κάτι θαυμαστό. Κι όταν αργότερα περνούσαν από τη Ναύπακτο, ζήτησαν με επιμονή άδεια από τον διοικητή τους νια να επισκεφθούν τον μητροπολίτη.
Ό επίσκοπος Ναυπακτίας καί Ευρυτανίας Χριστόφορος τους υποδέχθηκε με αγάπη, κι αφού τους άκουσε συγκινημένος, έριξε φως στο μυστήριο.
- Ό ναός, τους είπε, πού επισκεφθήκατε, ανήκει στην έρημη τώρα ιερά μονή Προυσιώτισσας, της οποίας ή θαυματουργή εικόνα βρίσκεται πάνω από δύο χρόνια εδώ, στο παρεκκλήσι της μητροπόλεως μας, στον άγιο Διονύσιο. Πηγαίνετε να την προσκυνήσετε, καί θα καταλάβετε...
Πήγαν πράγματι καί προσκύνησαν. Τότε αυθόρμητα στον καθένα δόθηκε ή εξήγηση στην απορία του: Στήν εικόνα της Θεομήτορος αναγνώρισαν τη μοναχή εκείνη πού συνάντησαν στο εκκλησάκι της σπηλιάς, ψηλά στον Προυσό!
