Για ποιό λόγο, άνθρωπέ μου, ο πλούτος σου φαίνε­ται σπουδαίο πράγμα

Αν δεις κάποιον να γίνεται πλούσιος χωρίς να το αξίζει, μην τον καλοτυχίσεις, μην τον ζηλέψεις, μην τα βάλεις με τη θεία πρόνοια, μη νομίσεις ότι γίνεται τίποτα στον κόσμο τούτο τυχαία και άσκοπα. Θυμήσου την παραβολή του πλουσίου και του Λαζάρου. O πλούσιος είχε φτάσει στην κο­ρύφωση του πλούτου και των απολαύσεων, ενώ συ­νάμα ήταν σκληρός και απάνθρωπος, πιο άγριος κι από τα σκυλιά. Τα σκυλιά σπλαχνίζονταν το Λάζαρο κι έγλειφαν τις πληγές, που σκέπαζαν το σώμα του, ενώ ο πλούσιος ούτε τα ψίχουλα του τραπεζιού του δεν έδινε στον φτωχό. Ο πλούσιος είχε περισσότερα απ' όσα του χρειάζονταν. Ο Λάζαρος δεν είχε ούτε τα απόλυτα αναγκαία, ούτε την απαραίτητη καθημε­ρινή του τροφή. Και μολονότι πάλευε συνέχεια με την πείνα και την αρρώστια, δεν αγανάκτησε, δεν βλα­στήμησε το Θεό, δεν παραπονέθηκε ενάντια στη θεία πρόνοια.

Δεν είναι, λοιπόν, αδικαιολόγητο, ενώ είσαι απαλ­λαγμένος από τέτοιες συμφορές, να βλαστημάς το Θεό, όταν άλλοι άνθρωποι, που δοκιμάζονται σκληρά από διάφορα βάσανα, δοξάζουν τον Κύριο ακατάπαυστα; Στο κάτω-κάτω, όποιος υποφέρει, κι αν ξεστομίσει καμιά βαρειά κουβέντα πάνω στον πόνο του, είναι άξιος κάποιας συγγνώμης. Όποιος, όμως, χωρίς να υποφέρει, βλαστημάει το Θεό και χάνει την ψυχή του, ποιάς συγγνώμης είναι άξιος;

Για ποιό λόγο, άνθρωπέ μου, ο πλούτος σου φαίνε­ται σπουδαίο πράγμα; Αναμφίβολα γιατί σου αρέ­σουν οι σπάταλες απολαύσεις, γιατί ευχαριστιέσαι όταν σε θαυμάζουν ή σε ζηλεύουν οι άλλοι, γιατί μπο­ρείς με τα χρήματά σου να κάνεις κακό στους εχθρούς σου και, τέλος, γιατί όλοι σε φοβούνται για τη δύναμη που σου δίνει ο πλούτος. Ναι, γι' αυτές τις τέσσερις αιτίες κυνηγάς τα λεφτά, για την ηδονή, την κολα­κεία, την εκδίκηση και το φόβο. Αλλη αιτία δεν υπάρχει. Γιατί, συνήθως, ο πλούτος ούτε πιο σοφό κά­νει τον άνθρωπο ούτε πιο συνετό ούτε πιο καλό ούτε πιο φιλάνθρωπο. Καμιάν αρετή δεν μπορεί να φυτέψει μέσα στην ψυχή μας ο πλούτος. Απεναντίας μάλιστα, αν βρει μερικές αρετές, τις ξεριζώνει, για να φυτέψει μέσα μας τις αντίστοιχες κακίες.

Αγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος

Μὴν κατακρίνεις, ἀκόμη κι ἂν βλέπεις

Νὰ προσέχεις τὴν κατάκριση, μοῦ λέει μιὰ ...ἄλλη μέρα ὁ Γέροντας, καὶ μοῦ εἶπε τὸ ἑξῆς περιστατικό, γιὰ νὰ ἀποφεύγω κάθε συζήτηση γι’ αὐτή, ὅσο δίκαιο καὶ ἂν νομίζω πὼς ἔχω.

-Εἶχε πάει μιὰ μέρα μιὰ γυναίκα σὲ ἕναν παπᾶ γιὰ νὰ ἐξομολογηθεῖ. Ἦταν ἀπὸ κάποιο χωριὸ ποὺ φοροῦν καὶ μεσοφόρια. Τὰ ξέρεις;.

- Τὰ ξέρω, τοῦ λέω.

- Λοιπόν, ἀφοῦ ἐξομολογήθηκε, σηκώθηκε νὰ φύγει. Ὅμως δὲν ἔκανε πέρα, ἂν δὲν τοῦ ἄφηνε κάτι γιὰ νὰ τὸν εὐχαριστήσει καὶ ἐπειδὴ ἔτσι αἰσθανόταν καλύτερα. Προσπάθησε λοιπὸν νὰ σηκώσει τὸ πάνω φόρεμα γιὰ νὰ βγάλει ἀπὸ τὸ μεσοφόρεμα κάτι χρήματα ποὺ εἶχε, ἀλλὰ μαζὶ μὲ τὸ πανωφόρι πιάνει καὶ τὸ μεσοφόρι μαζὶ κατὰ λάθος, τὸ σηκώνει ψηλά, καὶ τῆς φανῆκαν τὰ πόδια της.
Τὴ στιγμὴ αὐτὴ μπῆκε κάποιος μέσα καὶ εἶδε τὴ στάση τῆς γυναίκας καὶ πῆγε καὶ κατήγγειλε τὸν παπᾶ γιὰ ἄσεμνες πράξεις καὶ τὸν τιμώρησαν μάλιστα μὲ τρεῖς μῆνες ἀργία. Σὲ ὅλο αὐτὸ τὸ διάστημα τῆς ἀργίας του ὁ παπᾶς αὐτὸς εὐχαριστοῦσε καὶ δοξολογοῦσε τὸν Θεὸ γι’ αὐτὴ τὴ δοκιμασία ποὺ τοῦ ἔδωσε. Τὸ χάρηκε πάρα πολύ!

Εἶδες, ὅμως, τί ἕπαθε ὁ ἀδελφός μας, παιδί μου; Ἐνῶ εἶδε κάτι τὸ ἄσεμνο, καὶ κατέκρινε τὸν παπᾶ, δὲν ἦταν ἔτσι ὅπως τοῦ τὸ παρουσίασε ὁ πονηρός. Γι’ αὐτὸ σοῦ λέω, πρόσεχε πολύ, πρόσεχε!

- Ναί, Παππούλη μου, τοῦ εἶπα, θὰ προσέχω…

Αγιος Πορφύριος

Δεν απαιτείται τόσο τόπος, όσο τρόπος προσευχής.

Ο Θεός δεν νοιάζεται για τον τόπο. Ζητάει μόνο θερμότητα καρδιάς και αγνότητα ψυχής. Να, και ο απόστολος Παύλος προσευχήθηκε όχι σε ναό όρθιος ή γονατιστός, αλλά μέσα σε φυλακή πεσμένος ανάσκελα, καθώς τα πόδια του ήταν σφιγμένα στην ξυλοπέδη.
Επειδή, όμως, προσευχήθηκε με θέρμη, αν και πεσμένος, και τη φυλακή έσεισε και τα θεμέλια σάλεψε και το δεσμοφύλακα τράβηξε στην αληθινή πίστη μαζί με όλη την οικογένειά του (Πράξ. 16:25-35). Ο άρρωστος Εζεκίας ούτε όρθιος ούτε γονατιστός, αλλά πεσμένος στο κρεβάτι παρακάλεσε για τη θεραπεία του το Θεό, που με τον προφήτη Ησαΐα του είχε προαναγγείλει το θάνατό του.
Και κατόρθωσε με την καθαρότητα και τη θερμότητα της καρδιάς του να μεταβάλει τη θεϊκή απόφαση (Δ' Βασ. 20:1-6). Ο ληστής, πάλι, καρφωμένος πάνω στο σταυρό, με λίγα λόγια κέρδισε τη βασιλεία των ουρανών (Λουκ. 23:42-43). Και ο Ιερεμίας μέσα στο λάκκο με τη λάσπη (Ιερ. 45:6) και ο Δανιήλ μέσα στο λάκκο με τα θηρία (Δαν. 6:16) και ο Ιωνάς μέσα στην κοιλιά του κήτους (Ιων. 2:1-2), όταν προσευχήθηκαν θερμά, απομάκρυναν τις συμφορές, που τους είχαν βρει, και βοηθήθηκαν από το Θεό
. "Και τί θα λέω, όταν προσεύχομαι;", θα με ρωτήσεις. Θα λες ό,τι και η Χαναναία του Ευαγγελίου. «Ελέησέ με, Κύριε!», παρακαλούσε εκείνη. «Η θυγατέρα μου βασανίζεται από δαιμόνιο» (Ματθ. 15:22). "Ελέησέ με, Κύριε!", θα παρακαλάς κι εσύ. "Η ψυχή μου βασανίζεται από δαιμόνιο". Γιατί η αμαρτία είναι μεγάλος δαίμονας. Ο δαιμονισμένος ελεείται, ενώ ο αμαρτωλός αποδοκιμάζεται. "Ελέησέ με!". Μικρή είναι η φράση. Και όμως, γίνεται πέλαγος φιλανθρωπίας, καθώς, όπου υπάρχει έλεος, εκεί υπάρχουν όλα τα αγαθά. Και όταν βρίσκεσαι έξω από την εκκλησία, φώναζε μυστικά: "Ελέησέ με!".
Φώναζε με τη σκέψη σου, χωρίς να κινείς τα χείλη σου. Γιατί ο Θεός μας ακούει και όταν σωπαίνουμε. Δεν απαιτείται τόσο τόπος, όσο τρόπος προσευχής. Και στο λουτρό αν είσαι, να προσεύχεσαι. Όπου κι αν είσαι, να προσεύχεσαι. Όλη η κτίση είναι ναός του Θεού. Εσύ ο ίδιος είσαι ναός του Θεού, και ψάχνεις τόπο για να προσευχηθείς;

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος

Ἐσύ ὅμως ἐνῶ στέκεσαι καί μεριμνᾶς γιά τά ἁμαρτήματά σου, δέ φρίττεις πού θυμᾶσαι τά ξένα;

“καί ἄφες ἡμῖν τά ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καί ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν”. Τρία ἀγαθά διακηρύττει μέ τά λόγια αὐτά. Τούς ἄριστους στήν ἀρετή τούς διδάσκει μετριοφροσύνη καί τούς συμβουλεύει νά μήν ὑπερηφανεύονται γιά τά κατορθώματά τους ἀλλά νά φοβοῦνται καί νά τρέμουν καί νά μνημονεύουν τά προηγούμενα ἁμαρτήματά τους ὅπως ὁ θεσπέσιος Παῦλος, λέγοντας ὕστερα ἀπό τά ἄπειρα κατορθώματά του “ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἦρθε στόν κόσμο γιά νά σώσει τούς ἁμαρτωλούς καί πρῶτος ἀνάμεσά τους εἶμαι ἐγώ” (Α΄ Τιμ. α΄ 15). Τούς ἄριστους λοιπόν στήν ἀρετή τούς ἀσφάλισε μέ τήν ταπεινοφροσύνη, λέγοντας τά λόγια αὐτά. Ἐκείνους ὅμως πού ἔσφαλαν ὕστερα ἀπό τή χάρη τοῦ ἁγίου βαπτίσματος δέν τούς ἀφήνει νά ἀπελπίζονται γιά τή σωτηρία τους, ἀλλά τούς διδάσκει νά ζητοῦν ἀπό τό γιατρό τῶν ψυχῶν τά φάρμακα τῆς συγχώρησης. Μαζί ὅμως μ’ αὐτά ὁ λόγος προϋποθέτει καί διδασκαλία φιλανθρωπίας. Γιατί μᾶς θέλει νά εἴμαστε ἥμεροι στούς ἐνόχους, ἀμνησίκακοι σ’ αὐτούς πού σφάλουν σέ μᾶς καί μέ τή συγγνώμη μας σ’ αὐτούς νά χαρίζουμε στόν ἑαυτό μας συγγνώμη, καί ἐμεῖς οἱ ἴδιοι πρῶτα νά προσφέρουμε τά μέτρα τῆς φιλανθρωπίας. Γιατί τόσο ζητοῦμε νά λάβουμε, ὅσο παρέχουμε στούς συνανθρώπους μας καί ἀξιώνουμε νά ἐπιτύχουμε τόση συγγνώμη, ὅση χαρίζουμε στούς ὀφειλέτες μας.”

“Ἐσύ ὅμως ἐνῶ στέκεσαι καί μεριμνᾶς γιά τά ἁμαρτήματά σου, δέ φρίττεις πού θυμᾶσαι τά ξένα; καί πῶς παρακαλεῖς τό Θεό; γιατί αὐτά πού ζητᾶς ἀπό τό Θεό ἐναντίον ἐκείνου, μέ αὐτά ἑτοιμάζεις γιά σένα φοβερότερα, μή ἀφήνοντας τό Θεό νά συγχωρήσει τά δικά σου ἁμαρτήματα. Πῶς λοιπόν, λέγει, ἐάν θέλεις νά γίνω αὐστηρός ἐξεταστής τῶν πλημμελημάτων πού ἔγιναν σέ βάρος σου, ζητᾶς νά συγχωρήσω αὐτά πού ἔκαμες ἐσύ σέ μένα; Ἄς μάθουμε κάποτε νά εἴμαστε χριστιανοί; Ἄν δέ γνωρίζουμε νά προσευχόμαστε, πράγμα πού εἶναι εὔκολο καί πολύ ἁπλό, τί θά γνωρίσουμε ἀπό τά ἄλλα; Ἄς μάθουμε νά προσευχόμαστε σάν χριστιανοί, ἐκεῖνες οἱ προσευχές εἶναι τῶν εἰδωλολατρῶν, ἐκεῖνες οἱ δεήσεις εἶναι τῶν Ἰουδαίων, ἐνῶ τοῦ χριστιανοῦ εἶναι ἀντίθετες, μέ αὐτές ζητοῦμε ἄφεση καί ἀμνηστία τῶν σφαλμάτων πού ἔγιναν σέ μᾶς. “Ὅταν μᾶς βρίζουν, εὐλογοῦμε, ὅταν μᾶς καταδιώκουν, δείχνουμε ἀνοχή, ὅταν μᾶς βλασφημοῦν, παρακαλοῦμε”. Ἄκου τόν Στέφανο πού λέγει “Κύριε, μή λογαριάσεις σέ αὐτούς αὐτό τό ἁμάρτημα”. Ὄχι μόνο δέν καταριόταν, ἀλλά καί προσευχόταν γιά αὐτούς, ἐνῶ ἐσύ ὄχι μόνο δέν προσευχήθηκες ὑπέρ αὐτῶν, ἀλλά καί τούς καταράστηκες. Ὅσο θαυμάσιος λοιπόν ἦταν ἐκεῖνος, τόσο πιό κακός εἶσαι ἐσύ... Θέλεις νά πλήξεις τόν ἐχθρό σου; Προσευχήσου γιά αὐτόν, ὄχι ὅμως μέ τέτοια διάθεση, ὄχι σάν νά πλήττεις, αὐτό βέβαια γίνεται, ἐσύ ὅμως μήν τό κάνεις μέ αὐτό τό σκοπό. Ἄν καί βέβαια ἐκεῖνος ὁ μακάριος ὅλα τά πάθαινε ἄδικα, κι ὅμως προσευχόταν γι’ αὐτούς, ἐνῶ ἐμεῖς πολλά καί δίκαια τά παθαίνουμε ἀπό τούς ἐχθρούς. Ἄν λοιπόν αὐτός πού ἔπαθε ἄδικα δέν τόλμησε νά μήν προσευχηθεῖ ὑπέρ αὐτῶν, ἐμεῖς πού πάσχουμε δίκαια, κι ὄχι μόνο δέν προσευχόμαστε, ἀλλά καί καταριόμαστε, ποιάς τιμωρίας δέν εἴμαστε ἄξιοι; Νομίζεις βέβαια ὅτι δίνεις σέ ἐκεῖνον τό χτύπημα, ἡ ἀλήθεια ὅμως εἶναι ὅτι τραβᾶς τό ξίφος ἐναντίον σου, μή ἀφήνοντας τό δικαστή νά γίνει πρᾶος γιά τά ἁμαρτήματά σου μέ τά ὁποῖα τόν ἐξοργίζεις μέ τήν προσευχή σου ἐναντίον τῶν ἄλλων. Γιατί λέγει “μέ ὅποιο μέτρο μετρᾶτε, μέ τό ἴδιο θά μετρηθεῖτε καί σεῖς, καί μέ ὅποιο κριτήριο κρίνετε, θά κριθῆτε”. Ἄς γίνουμε λοιπόν συγχωρητικοί, γιά νά ἔχουμε τέτοιον καί τό Θεό.”

“Αὐτός πού εὐλογεῖ τόν ἐχθρό, εὐλογεῖ τόν ἑαυτό του, καί αὐτός πού καταριέται, καταριέται τόν ἑαυτό του, καί αὐτός πού προσεύχεται γιά τόν ἐχθρό, προσεύχεται γιά τόν ἑαυτό του, ὄχι γιά ἐκεῖνον.”

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος

Τίποτε δέν εἶναι τόσο δυνατό στό νά σβήνει τή φωτιά τῶν ἁμαρτημάτων, ὅσο η ελεημοσύνη

“Παρ’ ὅλο πού ἡ παρθενία, ἡ νηστεία καί τό νά κοιμᾶται κανείς στό χῶμα ἔχουν πιό δύσκολο κόπο ἀπό τήν ἐλεημοσύνη, ὅμως τίποτε δέν εἶναι τόσο δυνατό στό νά σβήνει τή φωτιά τῶν ἁμαρτημάτων, ὅσο αὐτή. Αὐτή εἶναι ἀνώτερη ἀπ’ ὅλα, στήνει τούς ἐραστές της κοντά στόν ἴδιο τό βασιλιᾶ. Καί πολύ σωστά. Γιατί ἡ παρθενία, ἡ νηστεία καί τό νά κοιμᾶται κανείς στό χῶμα σταματάει μόνο γύρω ἀπ’ αὐτόν πού τήν ἀσκεῖ καί δέν σώνει κανέναν ἄλλο, ἡ ἐλεημοσύνη ὅμως ἁπλώνεται σέ ὅλους καί ἀγκαλιάζει τά μέλη τοῦ Χριστοῦ. Ἄλλωστε τά κατορθώματα ἐκεῖνα πού ἁπλώνονται σέ πολλούς εἶναι πολύ μεγαλύτερα ἀπ’ αὐτά πού σταματοῦν γύρω ἀπό ἕναν.

Ἡ ἐλεημοσύνη εἶναι ἡ μητέρα τῆς ἀγάπης, τῆς ἀγάπης πού χαρακτηρίζει τό χριστιανισμό, πού εἶναι μεγαλύτερη ἀπ’ ὅλα τά θαύματα, μέ τά ὁποῖα φαίνονται οἱ μαθηταί τοῦ Χριστοῦ. Αὐτή εἶναι φάρμακο γιά τά δικά μας ἁμαρτήματα, σαπούνι γιά τήν ἀκαθαρσία τῆς ψυχῆς μας, σκάλα στηριγμένη στόν οὐρανό, αὐτή συνδέει τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Θέλετε νά μάθετε πόσο μεγάλο ἀγαθό εἶναι αὐτή; Στήν ἐποχή τῶν ἀποστόλων ὅλοι πουλοῦσαν τά ὑπάρχοντά τους καί ἔφερναν σ’ αὐτούς τά χρήματα, τά ὁποῖα καί μοιράζονταν... “Ὅλοι εἶχαν μιά καρδιά καί μιά ψυχή” καί ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ ἦταν ἐπάνω σέ ὅλους αὐτούς καί ζοῦσαν μέ πολύ ὄφελος.”

“Γιατί βέβαια αὐτό κυρίως σημαίνει νά περιφρονεῖς τά χρήματα, αὐτό σημαίνει νά θρέψεις ἀληθινά τό Χριστό, ὅταν δέν τό κάνεις αὐτό μέ ἀλαζονεία καί ἐγωϊσμό, ὅταν δίνεις σάν νά εὐεργετεῖς τόν ἑαυτό σου περισσότερο παρά ἐκεῖνον πού τά παίρνει. Γιατί ἄν θεωρεῖς ὅτι δίνεις μᾶλλον παρά παίρνεις, μή δίνεις.

Γι’ αὐτό θαυμάζουμε καί τόν Ἀβραάμ, ὄχι μόνον γιατί θυσίασε μοσχάρι οὔτε γιατί ζύμωσε ἀλεύρι, ἀλλά γιατί μέ πολλή εὐχαρίστηση καί ταπεινοφροσύνη ὑποδεχόταν τούς ξένους, τρέχοντας κοντά του, ἐξυπηρετώντας τους, ἀποκαλώντας τους κυρίους, νομίζοντας πώς βρῆκε θησαυρό ἀπείρων ἀγαθῶν, ἄν κάποτε ἔβλεπε νά πλησιάζει ξένος. Ἔτσι λοιπόν γίνεται διπλή ἡ ἐλεημοσύνη, ὅταν καί δίνουμε καί δίνοντας τά προσφέρουμε μέ προθυμία. Γιατί λέγει “Ἱλαρόν γάρ δότην ἀγαπᾶ ὁ Θεός”. Γιατί καί ἄν ἀκόμη ἄπειρα τάλαντα προσφέρεις μέ ἀλαζονείς καί ἐγωϊσμό καί ματαιοδοξία, ἔχασες τά πάντα, ὅπως ἀκριβῶς ἐκεῖνος ὁ Φαρισαῖος πού πρόσφερε τό ἕνα δέκατο ἀπό τά ὑπάρχοντά του, ἐπειδή ὑπερηφανευόταν καί φούσκωνε ἀπό ὑπερηφάνεια γι’ αὐτό, ἀφοῦ τά ἔχασε ὅλα, ἔτσι κατέβηκε ἀπό τό ναό.”

Αγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος