Απόφευγε να μιλάς αυστηρά και μεγαλόφωνα

Μήν ανοίξεις μεγάλες συνομιλίες με εκείνον, που σε ακούει με κακή όρεξη, για να μη τον αηδιάσεις και τον κάνεις να σε σιχαθεί, όπως γράφτηκε: «Ο πλεονάζων λόγον, βδελυχθήσεται» (Σειράχ κεφ. 7).

Απόφευγε να μιλάς αυστηρά και μεγαλόφωνα. Γιατί και τα δυο είναι πολύ μισητά και δίνουν υποψία ότι είσαι μάταιος και έχεις μεγάλη ιδέα για τον εαυτό σου μην μιλάς ποτέ για τον εαυτό σου και για τις υποθέσεις σου ή για τους συγγενείς σου παρά, όταν είναι ανάγκη και όσο μπορείς περισσότερο, με συντομία και ολιγολογία.

Και αν σου φανεί πως άλλοι μιλούν για τον εαυτό τους παραπάνω, εσύ πίεσε τον εαυτό σου να μη τους μιμηθείς, αν υποτεθεί ότι και τα λόγια τους να φαίνονται ταπεινά και των ίδιων κατηγορητικά.

Γιά δε τον πλησίον σου και για όσα ανάγονται σε αυτό, μίλα όσο λιγότερο μπορείς, όταν και εκεί που είναι ανάγκη για το καλό του .

αόρατος πόλεμος

Η ψυχή αφού απογυμνωθεί από την θέλησή της, πρέπει να στέκεται ενώπιον του Θεού λέγοντας...

Ελπίζοντας, αδελφέ, στον ίδιο τον Θεό, που σε προσκαλεί λέγοντας: «Δεύτε προς με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι, καγώ αναπαύσω υμάς» (Ματθ. 11,29), δηλαδή ελάτε όλοι εσείς που είσθε κουρασμένοι και φορτωμένοι κι εγώ θα σάς αναπαύσω, σ αυτό το κάλεσμα λέγω του Θεού πρέπει να ακολουθής προσμένοντας τον ερχομό του Αγίου Πνεύματος.

αι ρίξε τον εαυτό σου αποφασιστικά με κλεισμένα μάτια στο πέλαγος της θείας προνοίας και της αιώνιας ευδοκίας, σε τρόπο που να φέρεσαι σαν άψυχο αντικείμενο μόνον από τα δυνατώτατα κύματα της θελήσεως του Θεού, χωρίς να προβάλης κάποια αντίστασι σ αυτά με την δική σου θέλησι, για να μεταφερθής στο λιμάνι της τελειότητος και σωτηρίας σου.

Κάνοντάς το λοιπόν αυτό πολλές φορές την ημέρα, αγωνίσου και φρόντισε με όση ασφάλεια μπορείς, εσωτερική και εξωτερική, να πλησιάσης με όλες σου τις ψυχικές δυνάμεις, στις πράξεις εκείνες που σε παρακινούν να αγαπήσης τον Θεό, και αυτές είναι η προσευχή και η παντοτινή μνήμη του γλυκυτάτου ονόματός του, τα δάκρυα που προέρχονται από την αγάπη, η θερμή ευλάβεια και χαρά προς αυτόν και τα άλλα πνευματικά έργα. Και αυτές οι πράξεις ας γίνωνται πάντοτε χωρίς την βία και την καταπίεσι της καρδιάς σου, για να μη σε αδυνατίσουν μέσω των αδιάκριτων και ενοχλητικών γυμνασμάτων και ίσως σε σκληρύνουν και σε κάνουν άτομο που δεν μπορεί να δεχθή και να χωρέση κάτι πνευματικό μέσα του.

Γι αυτό το πράγμα δέξου και την συμβουλή των εμπείρων και προπάθησε να συνηθίζης πάντοτε να βρίσκεσαι με επιθυμία στην μνήμη της αγαθότητος του Θεού, από την αρχή μέχρι το τέλος, και στην θεωρία των συνεχών και αξιαγάπητων ευεργεσιών του. Και να δέχεσαι με ταπείνωσι τις σταγόνες και γλυκύτητες που θα κατεβούν στην ψυχή σου από την ανέκφραστη αγαθότητά του. Όλα αυτά, και ιδιαιτέρως τα δάκρυα, μην τα ψάχνης εσύ με την βία, αλλά παράμενε ήσυχος στην εσωτερική σου μοναξιά, παρακαλώντας γι αυτά και προσμένοντας να γίνη το θέλημα του Θεού.

Και όταν εκείνος σου τα δώση, τότε θα είναι γλυκά και καρποφόρα χωρίς δικό σου κόπο. Γι αυτό και θα τα δεχθής με κάθε ευχαρίστησι. Και περισότερο από όλα με κάθε ταπείνωσι. Το δε κλειδί με το οποίο ανοίγονται τα απόκρυφα ταμεία των πνευματικών θησαυρών της γνώσεως και της θείας αγάπης, είναι το να γνωρίζης να απαρνήσαι τον εαυτό σου σε κάθε καιρό και σε κάθε περίπτωσι. Και με αυτό το ίδιο κλειδί κλείνει και η θύρα της αγνωσίας και της ψυχρότητος που είχαμε μέχρι τότε.

Όσο μπορείς, να αγαπάς να στέκεσαι μαζί με την Θεοτόκο στα πόδια του Χριστού, και άκουγε εκείνο που θα σου λέγει ο Θεός. Πρόσεχε, οι εχθροί σου (ο μεγαλύτερος από τους οποίους είσαι εσύ ο ίδιος) να μη σου εμποδίσουν αυτήν την αγία σιωπή. Και όταν εσύ ζητάς με το νού σου να βρής τον Θεό για ν αναπαυθής σ αυτόν, μη ζητάς τόπους και σύνορα με την αδύνατη και στενή φαντασία σου.

Γιατί αυτός είναι ασύγκριτα άπειρος και βρίσκεται παντού σε όλα, μάλλον όλα τα πράγματα βρίσκονται σαυτόν. Εσύ θα τον βρής μέσα στην ψυχή σου κάθε φορά που πράγματι θα τον αναζητήσης, δηλαδή για να βρής μόνον αυτόν και όχι τον εαυτό σου. Διότι η χαρά του Θεού είναι να βρίσκεται με μας τους υιούς των ανθρώπων, όπως προείπαμε, για να μας κάνη αντάξιους του εαυτού του, χωρίς να έχη από εμάς κάποια ανάγκη.

Όταν διαβάζης ή μελετάς τις Άγιες Γραφές, μην το κάνης αυτό μόνο για να τις ξεφυλλίζης, αλλά στα λόγια εκείνα που θα βρής κατάνυξι ή αγάπη θεϊκή ή πνευματική χαρά, εκεί να σταματήσης και να απολαύσης τον Θεό με κάθε τρόπο που αυτός θέλει να επικοινωνήση μαζί σου. Και αν εγκαταλείψης να μελετήσης εκείνο που είχες προγραμματίσει, μην ανησυχήσης γι αυτό, διότι ο σκοπός και το τέλος όλων αυτών των ασκήσεων είναι να απολαύσης τον Θεό.

Μέ γνώμη όμως να μην επιλέξης ως κύριο σκοπό σου αυτήν την παρόμοια απόλαυσι του Θεού, αλλά καλύτερα, για να αγαπήσης το άγιο θέλημά του, επιθυμώντας να μιμηθής τα έργα του σε ό,τι μπορείς. Έτσι, όταν βρής εσύ τον σκοπό, δεν πρέπει να φροντίζης πλέον για τα μέσα τα οποία υποδεικνύονται, όχι για άλλο λόγο, αλλά για να αποκτηθή αυτός ο σκοπός. Παρόμοια και όταν μελετάς κάποιο από τα πάθη του Χριστού ή κάποιο από τα έργα του, σε εκείνο που κατανύγεσαι περισσότερο, σε εκείνο να σταματήσης, και να μελετήσης τον περισσότερο καιρό.

Ένα από τα πολλά επόδια της ειρήνης και της ησυχίας, αδελφέ, είναι το να φροντίζης και να αναγκάζης τον λογισμό σου ότι πρέπει να διαβάσης κάθε μέρα τόσα καθίσματα του Ψαλτηρίου, τόσα κεφάλαια αναγνώσεως από τα ιερά Ευαγγέλια ή τις Επιστολές, και να ταράσσεσαι αν δεν τα περάσης μόνο, χωρίς να φροντίζης να κατανυχθή η καρδιά σου από αυτά που διαβάζεις ή να λάβη ο νους σου κάποιο πνευματικό νόημα, πράγμα το οποίο δεν είναι τίποτε άλλο, παρά το να αναζητάς τον Θεό φεύγοντας από τον Θεό και να θέλης να υπηρετήσης τον Θεό, χωρίς να κάνης το θέλημά του.

Αν πράγματι επιθυμής στη ζωή αυτή να ζήσης ενάρετα και να φθάσης στο τέλος που επιθυμείς, μην έχης άλλο σκοπό παρά να βρής τον Θεό"και όπου θέλει αυτός, εκεί ας φανερωθή. Και τότε εγκατάλειψε το κάθε πράγμα και μη προχωράς μπροστά πλέον, όπου εσύ δεν έχεις θέλημα"αλλά λησμόνησε κάθε άλλο και να αναπαύεσαι μόνο στον Θεό σου"και πάλι όταν θέλη η μεγαλειότητα του Θεού να κρυφθή και να μη σου φανερωθή πλέον με τον τρόπο εκείνον, τότε μπορείς πάλι να επιστρέψης και να τον γυρεύης ακολουθώντας τα γυμνάσματά σου και πάλι με τον ίδιο σκοπό και την ίδια επιθυμία, δηλαδή δια μέσου αυτών να βρής αυτόν που αγαπάς και βρίσκοντάς τον, να κάνης αυτά που είπαμε, εγκαταλείποντας κάθε πράγμα και αναπαυόμενος μόνο στον Θεό, γνωρίζοντας καλά ότι τότε εκπληρώνεται η επιθυμία του.

Και να γνωρίζης καλά και το εξής, ότι δηλαδή πολλά πνευματικά πρόσωπα δεν έχουν καρπό πνευματικό και ησυχία, διότι αυξάνουν τόσο πολύ τις πνευματικές τους ασκήσεις και νομίζουν ότι δεν κάνουν τίποτε, αν δεν τα τελειώσουν όλα, τοποθετώντας σ αυτό την τελειότητα και γινόμενοι ιδιόρρυθμοι και ακολουθούν έτσι την θέλησί τους: βασανίζονται οι ταλαίπωροι και πολύ κοπιάζουν, ποτέ όμως δεν φθάνουν στην αληθινή ανάπαυσι και εσωτερική ησυχία, στην οποία αληθινά βρίσκεται και αναπαύεται ο Θεός.

Η προσβολή της κενοδοξίας και η ιατρεία της

Η τρίτη προσβολή είναι της κενοδοξίας και της εκτιμήσεως με την οποία έχεις εμπιστοσύνη στον εαυτό σου και στα έργα σου για να σωθείς.

Γι αυτό πάντοτε και ιδιαίτερα εκείνη την τελευταία ώρα του θανάτου μην αφήσεις τον νού σου να σκεφθεί ούτε την παραμικρή εκτίμηση του εαυτού σου, ούτε των έργων σου, κι αν ακόμη κατόρθωσες όλες τις αρετές των αγίων. Αλλά η εκτίμηση σου ας είναι στον Θεό ελπίζοντας καθαρά στην ευσπλαγχνία του και στα έργα της ζωής του και του πάθους του για να σωθείς.

Πάντοτε μπροστά στα μάτια σου να ξευτελίζης τον εαυτό σου, μέχρι την τελευταία σου αναπνοή. Κι αν τύχη να σκεφθείς κάποιο καλό σου έργο, αναγνώριζε μόνο τον Θεό, ότι εκείνος είναι που το έκανε και όχι εσύ, και ότι προήλθε από εκείνον μόνον.

Να προστρέχης, ναί, στην βοήθεια του Θεού. Αλλά να μην περιμένεις να την λάβεις τάχα επειδή το αξίζεις και για τους πολλούς σου και μεγάλους αγώνες που έκανες και νίκησες.

Στάσου πάντοτε σε έναν άγιο φόβο, ομολογώντας ειλικρινά ότι όλες σου οι προβλέψεις και οι προμήθειες και όλοι οι κόποι και οι αγώνες σου θα ήταν μάταιοι, αν δεν βοηθούσε και αν δεν τους έπαιρνε ο Θεός κάτω από την σκιά των πτερύγων του να έχεις όλη σου την ελπίδα μόνο στην υπεράσπισί του.

Αν ακολουθής αυτές τις παραγγελίες, δεν θα μπορέσουν οι εχθροί να φανούν ανώτεροι από σένα κατά την ώρα του θανάτου. Αλλά θα σου ανοιχθεί ο δρόμος για να περάσεις με χαρά από την γη και την εξορία αυτή στην επουράνια Ιερουσαλήμ, στην γλυκειά πατρίδα. Βλέπε και το λβ΄ κεφάλαιο του α΄ μέρους, όπου θα βρεις εκτενέστερα την ιατρεία της κενοδοξίας και της υπερηφανείας.

αορατος πολεμος

Έχοντας υποχρέωση να αγωνιζόμαστε πάντα τον αγώνα των αρετών...

 

Εάν θέλεις να περπατάς πάντα μπροστά στο δρόμο των αρετών χωρίς να σταματήσεις, πρέπει να προσέχεις καλά, να μην αφήσεις να φύγει από τα χέρια σου, εκείνο που μπορεί να γίνει αφορμή για να αποκτήσεις την αρετή.

Οπότε, κακώς σκέφτονται εκείνοι που αποφεύγουν, όσο μπορούν τα αντίθετα εκείνα, που μπορούν να τους βοηθήσουν στην απόκτηση της αρετής"για παράδειγμα"επιθυμείς να αποκτήσεις την συνήθεια της υπομονής; Δεν είναι καλό να αποφεύγεις εκείνες τις υποθέσεις και εκείνες τις πράξεις και τους λογισμούς, που σε παρακινούν στην ανυπομονησία"και γι αυτό δεν πρέπει να απέχεις από κάποιες πράξεις που σου είναι ενοχλητικές.

Αλλά συναναστρεφόμενος και συνομιλώντας με όποιον και αν είναι, που να προκαλεί αηδία και θλίψι, να έχης πάντα ετοιμασμένη και πρόθυμη την θέλησί σου, να υποφέρης κάθε τι το αηδιαστικό και ανόρεκτο που μπορεί να συμβεί. Γιατί αν κάνεις διαφορετικά, δεν θα συνηθίσεις ποτέ στην υπομονή.

Έτσι παρομοίως πρέπει να κάνεις σε όποια πράξη σου προξενεί αηδία ή από μόνη της ή εξ αιτίας εκείνου που σε παρακίνησε σ αυτή ή και εξ αιτίας εκείνου, που σε εμποδίζει από την άλλη, που σου αρέσει περισσότερο"δηλαδή, πρέπει να μεταχειρισθής και να ακολουθήσεις την πράξη και το έργο εκείνο και που σε συγχύζει και σε ενοχλεί και μπορούσες να αναπαυθής, αν το αφήσεις.

Γιατί έτσι δεν μπορείς να μάθεις ποτέ να υποφέρεις"αλλά ούτε μπορεί να είναι ποτέ αληθινή ανάπαυσις αυτή που ζητάς, όταν δεν προέρχεται από ψυχή καθαρή από το πάθος της φιλαυτίας και στολισμένη από αρετή.

Το ίδιο σου λέω να κάνεις και για εκείνους τους λογισμούς, που μερικές φορές ενοχλούν και συγχύζουν το νού σου. Αυτούς δεν πρέπει να τους αποβάλης μόνος σου"επειδή, με την δοκιμασία που σου δίνουν, σε κάνουν συγχρόνως να συνηθίζεις να υπομένης τα αντίθετα. Και όποιος σου λέγει αντίθετα από αυτά, σε συμβουλεύει να αποφεύγεις καλύτερα την προσωρινή δοκιμασία που αισθάνεσαι, παρά να ακολουθείς την αληθινή αρετή, που επιθυμείς.

Είναι βέβαια αληθινό, ότι ο αρχάριος στρατιώτης πρέπει να παλεύει αντίθετα με τις εχθρικές αφορμές που είπαμε, με προσοχή και επιδεξιότητα"και άλλοτε να τις πολεμάει, άλλοτε να τις καταφρονεί και να τις αφήνει, ανάλογα με την περισσότερη ή λιγότερη πρόοδο και δύναμη που αποκτά στην αρετή. Αλλά, δεν πρέπει γι αυτό να γυρνάει εντελώς τους ώμους του και να οπισθοχωρεί, σε σημείο που να εγκαταλείπει κάθε αφορμή εναντιότητος που θα του συνέβαινε. Γιατί, αν και κατά το παρελθόν θέλαμε να γλυτώσουμε από τον κίνδυνο του ξεπεσμού μέσα από αυτή τη φυγή, όμως, στο μέλλον θα κινδυνεύσουμε περισσότερο να νικηθούμε από τα χτυπήματα και τις προσβολές της ανυπομονησία, αφού δεν θα είμαστε από πριν εξοπλισμένοι με την χρήση της αντίθετης αρετής, δηλαδή της υπομονής.

Όμως, αυτοί οι συλλογισμοί, δεν έχουν τόπο στα σαρκικά πάθη, όπως είπαμε παραπάνω κατά μέρος γι αυτά. Επειδή τα αίτια αυτών, πάντα και με τε­λειότητα πρέπει να τα αποφεύγουμε.

αορατος πολεμος

Μέ ποιά μέσα αποκτούνται οι αρετές...

Γιά την απόκτηση των αρετών, χρειάζεται να υπάρχει μία ψυχή γενναία και μεγάλη και μία θέλησις, όχι ασθενής και απαλή, αλλά αποφαστική και δυνατή, με σίγουρη προϋπόθεση, ότι έχουμε να περάσουμε μέσα από πολλά αντίθετα και σκληρά και ακόμη, πρέπει να έχουμε και κλίση ξεχωριστή και αγάπη προς αυτές"αυτήν την οποία μπορούμε να αποκτήσουμε, αν συλλογιζόμαστε, πόσο οι αρετές αυτές αρέσουν στο Θεό και πόσο είναι ευγενείς και εξαιρετικές από μόνες τους και πόσο μας είναι ωφέλιμες και αναγκαίες. Επειδή, κάθε μας τελειότητα και προκοπή, από αυτές έχει και την αρχή και το τέλος.

Οπότε, κάθε πρωί, ας παίρνονται δραστικές προθέσεις και αποφάσεις από μας, για να γυμναζόμαστε σε όσα αίτια της αρετής, πιθανώς, μπορούν να συμβούν εκείνη την ημέρα"το βράδυ, πρέπει να εξετάζουμε, αν τα χρησιμοποιήσαμε καλά"και το άλλο πρωί, να ανανεώνουμε πάλι τις ίδιες αποφάσεις και επιθυμίες πιο ζωντανά και μάλιστα, για να ασκούμαστε στην απόκτηση της αρετής εκείνης, που έχουμε τότε στα χέρια μας. Παρόμοια και τα παραδείγματα των αγίων και οι προσευχές μας και οι μελέτες της ζωής και του Πάθους του Χριστού, όλα αυτά, που είναι τόσο αναγκαία σε κάθε πνευματική άσκηση των αρετών, ας γίνονται κυρίως για εκείνη την αρετή, στην οποία τότε θέλουμε να γυμναστούμε"αλλά και όσες αφορμές και αιτίες συναντήσουμε εκείνη την ημέρα, και αν είναι διαφορετικές μεταξύ τους, όμως όλες πρέπει να τις μεταχειριζόμαστε, όσο το δυνατόν, στην απόκτηση της αρετής εκείνης, που επιθυμούμε.

Κατά αυτό τον τρόπο δεν πρέπει να φροντίζουμε, στο να συνηθίσουμε να κάνουμε τις ενάρετες πράξεις, εσωτερικές και εξωτερικές, και με τόση πολλή προθυμία και ευκολία, με όση προθυμία και ευκολία κάναμε πριν και τις αντίθετες κακίες τους ή καλύτερα, με όση ευκολία γίνονται και οι φυσικές επιθυμίες της καρδιάς μας"με άλλα λόγια τόση συνήθεια πρέπει να αποκτήσουμε στις αρετές, που να μας γίνονται σαν φυσικές.

Και όσο μεγαλύτερες δυσκολίες συναντάμε σ αυτές (όπως είπαμε παραπάνω), τόσο οι δυσκολίες αυτές, γρηγορότερα και βαθύτερα, θα βάλουν και θα φυτέψουν την καλή συνήθεια στην ψυχή μας.

Τα κατάλληλα ρητά της θείας Γραφής, όταν λέγονται από μας, με την φωνή ή και με τον νού, έχουν θαυμαστή δύναμη, για να βοηθήσουν στην εκγύμναση της ζητούμενης αρετής"γιατί λέγει ο Σολομών"«Τι θα τηρήσεις, τέκνο; Τα λόγια του Θεού» (Παρ. 31,2). Γι αυτό, ας έχουμε πρόχειρα πολλά ρητά για την αρετή που εξασκούμαστε, τα οποία ας γίνονται πράξη και ας λέγονται όλη την ημέρα και μάλιστα, όταν τύχη το αντίθετο πάθος της αρετής εκείνης να μας πολεμήσει.

Γιά παράδειγμα"αν ασχολούμαστε με την απόκτηση της υπομονής, μπορούμε να πούμε τα παρακάτω ρητά και άλλα παρόμοια"«Μακρόθυμος ανήρ, πολύς εν φρονήσει» (Παρ. 14,31). «Η υπομονή των φτωχών δεν θα εξαφανισθεί» (Ψαλμ. 9,19). «Αλίμονο σε όσους έχασαν την υπομονή» (Σειρ. 2,15). «Ο μακρόθυμος είναι ανώτερος από τον ισχυρό.

Και όποιος συγκρατεί την οργή του, ανώτερος από εκείνον που κυριεύει μία πόλι» (Παρ. 10,32). «Μέ την υπομονή σας θα σώσετε τις ψυχές σας» (Λουκ. 21,19). «Μέ την υπομονή διανύουμε τον αγώνα που έχουμε μπροστά μας» (Εβρ. 12,1). «Να, καλοτυχίζουμε όσους δείχνουν υπομονή» (Ιάκωβος 5,11).

«Μακάριος όποιος δέχεται με υπομονή τις δοκιμασίες» (Ιάκ. 1,12). «Η υπομονή σας πρέπει να κρατήσει ως το τέλος» (Ιάκ. 1,4). «Έχετε ανάγκη από υπομονή» (Εβρ. 10,36). Ομοίως μπορούμε να πούμε και αυτές τις μικρές προσευχές"«Ω Θεέ μου, πότε θα οπλισθή η καρδία μου με το όχημα της υπομονής;» «Πότε θα περάσω κάθε δοκιμασία με αναπαυμένη καρδιά, για να δώσω χαρά στο Θεό μου;» «Ω πολυαγαπητές μου δοκιμασίες, που με κάνατε όμοιο με τον Κύριό μου Ιησού, που υπόφερε για μένα; Ω Ιησού, μόνη ζωή της ψυχής μου, άραγε θα ζήσω ποτέ εγώ αναπαυμένος μέσα στα χίλια βάσανα για τη δική σου δόξα;» «Μακάριος εγώ, αν και στο μέσο της φωτιάς των θλίψεων ανάψω από επιθυμία, να υποφέρω μεγαλύτερα βάσανα!»

Αυτές τις μικρές προσευχές θα χρησιμοποιήσουμε, για να προκόψουμε στις αρετές και άλλες ακόμη κατάλληλες για κάθε αρετή, που γυμναζόμαστε, όσες θα μας εμπνεύσει το πνεύμα της ευλάβειας.

Οι μικρές αυτές προσευχές αποκαλούνται ακοντιστικές και σαϊτευτικές, γιατί είναι σαν ακόντια, δηλαδή κοντάρια και βέλη που κονταρεύουν και σαϊτεύουν στον ουρανό και έχουν μεγάλη δύναμη για να μας ξεσηκώσουν στην αρετή και να φθάσουν ως τα αυτιά του Θεού, αν και συνοδεύονται από δυό πράγματα, σαν από δυό φτερά"το ένα είναι, η αληθινή γνώσις της χαράς του Θεού μας, την οποία αυτός λαμβάνει για την εκγύμναση, που εμείς κάνουμε στις αρετές, το άλλο είναι μία θερμή και διάπυρη επιθυμία, να τις αποκτήσουμε, για να αρέσουμε στην θεία του μεγαλειότητα .