Έχω εγώ Θεόν, και κάνω τα πάντα, ώστε να ενστερνηθώ αυτόν.

Βλέπεις ότι τα πάντα είναι ματαιότης ματαιοτήτων; Δια τούτο έλεγε «Με την ματαιότητα του νου των».

 Άλλ' η θρησκεία των δεν είναι ματαία; Τι λοιπόν; Μήπως δεν είναι ξύλα και λίθοι αυτά πού προσκυνούν; Εδημιούργησεν ο Θεός αντί του λύχνου τον ήλιον να μας φώτιση. Ποίος προσκυνεί τον ιδικόν του λύχνον; Ο ήλιος παρέχει το φως. Όταν όμως εκείνος δεν ημπορή, ο λύχνος ημπορεί. Διατί λοιπόν δεν προσκυνείς τον λύχνον; Ναι θα είπη κάποιος, προσκυνώ το πυρ. Πόσον αλήθεια άξιον γέλωτος είναι αυτό! Η υδρία είναι τόσον μεγάλη, και δεν εντρέπεσαι;

 Πρόσεχε όμως και την άλλην ύβριν πάλιν. Διατί σβήνεις το προσκυνούμενον; διατί το καταστρέφεις; διατί αφανίζεις τον θεόν σου; διατί δεν επιτρέπεις να είναι η οικία σου γεμάτη απ' αυτόν; Εάν πράγματι το πυρ είναι θεός ας πλησίαση το σώμα σου, μη τοποθέτησης τον θεόν κάτω από τον πυθμένα της χύτρας και του λέβητας να τον φέρης εις τα ταμεία, εις τα μεταξωτά ενδύματα.

Συ όμως, όχι μόνον δεν τον φέρεις, αλλά και αν ακόμη εισέλθη εις την οικίαν εξ αιτίας της απροσεξίας κάποιου, το απομακρύνεις από παντού, όλους τους προσκαλείς, και ωσάν να εισήλθε κάποιο θηρίον οδύρεσαι και στενάζεις, και αποκαλείς μεγάλην συμφοράν το ότι ο θεός σου είναι παρών.

 Έχω εγώ Θεόν, και κάνω τα πάντα, ώστε να ενστερνηθώ αυτόν, και θεωρώ ευτυχίαν μου, όχι όταν επισκέπτεται την ιδικήν μου οικίαν, άλλ' αν ελκύσω αυτόν μέσα εις την καρδίαν μου. Έλκυσε και συ το πυρ εις την ιδικήν σου καρδίαν.

Αυτά είναι γελοία και ματαιότης. Το πυρ είναι καλόν δια να το χρησιμοποιώ, όχι δια να το προσκυνώ δια να διακονή, δια να υπηρετή, δια να εργάζεται εις εμέ, όχι δια να με εξουσιάζη. Εκείνο έχει γίνει δι εμέ, όχι εγώ δι αυτό. Εάν προσκυνής το πυρ διατί συ μεν ο ίδιος είσαι εξηπλωμένος επάνω εις το κρεββάτι, εις τον μάγειρον δε διατάσσεις να στέκεται πλησίον του θεού σου;

Συ ο ίδιος ν' αναλάβης την μαγειρικήν και να γίνης αρτοποιός, εάν θέλης, και σιδηρουργός. Διότι δεν είναι τίποτε τιμιώτερον από τας τέχνας αυτάς, επειδή τας επισκέπτεται ο ιδικός σου θεός. Διατί θεωρείς προσβολήν την τέχνην, όπου ευρίσκεται παρών επί πολύν χρόνον ο θεός σου; διατί διατάσσεις τους δούλους, συ όμως ο ίδιος δεν καταδέχεσαι;

Καλόν είναι το πυρ, επειδή είναι έργον και καλού δημιουργού, αλλά δεν είναι θεός' διότι είναι έργον του θεού, δεν ωνομάσθη θεός. Δεν βλέπεις το ακατάστατον αυτού; πώς, όταν επιτεθή εις οικίαν, δεν σταματά πουθενά; άλλ' εάν συναντήση συνεχιζόμενα πράγματα τα καταστρέφει όλα, και αν δεν σβήσουν την μανίαν του τα χέρια των οκοδόμων ή άλλων, δεν γνωρίζει φίλους, ούτε εχθρούς, άλλ' όλους τους μεταχειρίζεται με όμοιον τρόπον.

 Αυτό λοιπόν είναι Θεός, και δεν εντρέπεσθε; Πράγματι καλώς είπε: «Με την ματαιότητα του νου των». Αλλά θα ειπή κάποιος ο ήλιος είναι Θεός. Αυτό λοιπόν, είπε μου, από που και διατί; επειδή εκπέμπει πολύ φως;

Δεν βλέπεις όμως αυτόν να νικάται από τα σύννεφα και να υποτάσσεται εις την ανάγκην της φύσεως, να υφίσταται έκλειψιν και να κρύπτεται από την σελήνην και το σύννεφον; Αν και βέβαια το σύννεφον είναι ασθενέστερον από τον ήλιον, εν τούτοις υπερτερεί εις πολλά, και αυτό δε είναι έργον της σοφίας του Θεού. Ο Θεός πρέπει να είναι επαρκής εις όλα, ο ήλιος όμως έχει ανάγκην από πολλά.

Αλλ, αυτό δεν είναι χαρακτηριστικόν του Θεού. Διότι δια να γίνη ορατός ο ήλιος έχει ανάγκην από αέρα, και μάλιστα αέρα αραιόν' όταν αυτός πυκνωθή υπερβολικά, δεν επιτρέπει την ακτίνα του να διείσδυση. Έχει ανάγκην και από το ύδωρ και από άλλο πού τον συγκρατεί, ώστε να μη κατακαύση. Διότι, εάν αι πηγαί και αι λίμναι και οι ποταμοί και αι θάλασσαι δεν εσχημάτιζαν με την ανύψωσιν των ατμών κάποιαν υγρασίαν, τίποτε δεν θα ημπόδιζε δια να κατακαούν τα πάντα.

Βλέπεις λοιπόν, θα ειπή κάποιος, ότι είναι Θεός; Τι παραφροσύνη! Πόσον γελοίον είναι αυτό! επειδή ημπορεί να βλάψη, ισχυρίζεται ότι είναι Θεός. Αλλά προ πάντων δια αυτό δεν είναι Θεός, διότι εις εκείνα μεν πού βλάπτει δεν έχει ανάγκην από τίποτε, εις εκείνα όμως πού ωφελεί, έχει ανάγκην από πολλά άλλα. Αλλά εις τον Θεόν είναι άγνωστον το να βλάπτη, το να ωφελή όμως είναι οικείον γνώρισμα.

Όταν λοιπόν συμβαίνη το αντίθετον, πώς είναι Θεός; Δεν βλέπεις ότι τα δηλητήρια φάρμακα προκαλούν μεγάλην βλάβην και δεν έχουν ανάγκην από τίποτε, εις την περίπτωσιν όμως ωφελείας ότι έχουν ανάγκην από πολλά; Προς χάριν σου είναι ο ήλιος και καλός και ανίσχυρος, καλός μεν δια ν' αναγνώρισης τον Κύριον, ανίσχυρος δε, δια να μη λέγης ότι αυτός είναι ο Κύριός σου.

Αλλ' όμως τρέφει, θα ειπή κάποιος, τα φυτά και τα σπέρματα. Τι λοιπόν, μήπως εξ αιτίας αυτού και η κοπριά είναι θεός; καθ' όσους και εκείνη τρέφει. Τι δε μήπως εξ αιτίας αυτού και το δρεπάνι είναι Θεός και τα χέρια του γεωργού; Απόδειξε μου να τρέφη ο ήλιος μόνος του, χωρίς να έχη ανάγκην από τίποτε, ούτε από το χώμα, ούτε από το ύδωρ, ούτε από την καλλιέργειαν της γης, αλλά να σπείρη τα σπέρματα και αφού εκπέμψη τας ακτίνας του να φέρη εις φως τα στάχυα.
Εάν όμως δεν εξαρτάται μόνον απ' αυτόν, αλλά και από την βροχήν, διατί δεν είναι θεός και το ύδωρ; Αλλά δεν θα αναφερθώ ακόμη εις αυτό. Διατί δεν είναι και η γη θεός; διατί δεν είναι και η κοπριά και το δικέλλι; Όλα λοιπόν, είπε μου, θα τα προσκυνήσωμεν; Τι ανοησία! Αν και βέβαια θα ήτο δυνατόν μάλλον να αναπτύσσωνται τα στάχυα χωρίς ήλιον, παρά χωρίς χώμα και ύδωρ, καθώς επίσης και τα φυτά και όλα τα άλλα. Εάν λοιπόν δεν υπήρχεν η γη δεν θα εγίνετο ποτέ τίποτε απ' αυτά, εάν όμως βάλη κάποιος χώμα επάνω εις κεραμίδα, όπως κάνουν τα παιδιά και αι γυναίκες, και την τοποθετήση κάτω από την στέγην, αφού γεμίση την κεραμίδα με πολλήν κοπριάν, τότε τα φυτά θα βλαστήσουν οπωσδήποτε, έστω και αν είναι καχεκτικά. Ώστε μεγαλύτερα είναι η συμβολή του χώματος και της κοπριάς, και αυτά πρέπει να προσκυνούμεν περισσότερον από τον ήλιον.
Εκείνος έχει ανάγκην από τον ουρανόν, τον αέρα, από τα άδια τα ύδατα, δια να μη βλάπτη, ωσάν να είναι αυτό οι χαλινοί πού συγκρατούν την αγριότητα της δυνάμεως του και δεν επιτρέπουν να εκπέμψη παντού την ακτίνα του, ωσάν κάποιον άγριον ίππον.
Ειπέ μου λοιπόν, που είναι αυτός κατά την διάρκειαν της νυκτός; Που έχει αποδημήσει ο Θεός; διότι δεν είναι τούτο ιδιότης του Θεού το να περικλείεται δηλαδή εντός ορίων και να έχη τέλος διότι αυτό πράγματι είναι γνώρισμα μόνον των σωμάτων.

Αλλ' όμως, θα ειπή κάποιος, υπάρχει εις αυτόν και κάποια δύναμις και κινείται. Αυτή λοιπόν η δύναμις, είπε μου, είναι θεός; Και τι είναι εκείνο που έχει αυτή και δεν το κατέχει το πυρ; πάλιν βέβαια θα ειπώ τα ίδια λόγια. Και τι είναι η δύναμις εκείνη; είναι φωτιστική ή δια του ήλιου φωτίζει, ενώ αυτή δεν μετέχει εις τίποτε απ' αυτά; Λοιπόν είναι μεγαλύτερος απ' αυτήν ο ήλιος. Μέχρι ποίου σημείου θα εκτυλίσσωμεν τον λαθύρινθον;

Αγιος ιωάννης ο Χρυσόστομος